Fakty i mity o krwi pępowinowej

W dzisiejszych czasach, w związku z ogromnym natężeniem informacji, coraz trudniej jest odróżnić wartościowe treści od fałszywych. Dotyczy to także przyszłych rodziców, którym oferuje się wiele produktów i usług, które na pierwszy rzut oka wydają się niezbędne dla dobra i bezpieczeństwa dziecka. Jednym z takich tematów, wokół którego pojawia się wiele mitów w internecie, jest bankowanie krwi pępowinowej.

W mediach i w środowisku medycznym podkreśla się, że każda decyzja związana z narodzinami dziecka powinna być podejmowana na podstawie faktów i wiedzy specjalistów. Dlatego też, aby pomóc w odróżnieniu prawdy od mitów na temat bankowania krwi pępowinowej, przedstawiamy najczęstsze wątpliwości związane z tym tematem.

Czy przechowywanie krwi pępowinowej jest drogie?

Na całym świecie przechowywanie krwi pępowinowej w banku rodzinnym na potrzeby swojej rodziny jest usługą płatną. Jednak koszt takiej usługi jest przystępny dla domowego budżetu. Wiele banków komórek oferuje także rozkładanie kosztów przechowywania na wygodne, miesięczne płatności.

Na koszt usługi składa się wiele czynników. To przede wszystkim wysokie koszty komponentów znajdujących się w zestawach do pobrania krwi pępowinowej, koszt pobrania materiału w szpitalu, jego transportu do laboratorium, czy też sam sprzęt laboratoryjny, utrzymanie kriostatów i całej specjalistycznej aparatury, a przy tym praca całego sztabu wykwalifkowanych specjalistów, którzy zajmują się preparatyką i mrożeniem materiału.

Koszty bankowania w Polsce dzielą się na trzy etapy: opłatę przedporodową, która obejmuje m.in. zamówienie zestawu pobraniowego, opłatę okołoporodową za badania oraz preparatykę materiału biologicznego i opłaty za przechowywanie zamrożonej krwi pępowinowej w banku. Koszt miesięczny zaczyna się od ok. 50 zł i często przez rodziców porównywany jest do opłaty za abonament telefoniczny czy Internet.

Czy w Polsce przeszczepia się komórki macierzyste z krwi pępowinowej?

Transplantacja krwiotwórczych komórek macierzystych ze szpiku kostnego, krwi obwodowej czy krwi pępowinowej jest w Polsce z powodzeniem wykonywana od prawie 40 lat. Pierwsze udane przeszczepienie szpiku kostnego w Polsce wykonał w 1984 roku prof. Wiesław Jędrzejczak wraz ze swoim zespołem.

W 2007 roku przeprowadzono w Polsce pierwsze przeszczepienie krwi pępowinowej z banku rodzinnego (PBKM), a w 2008 roku miało miejsce pierwsze autologiczne przeszczepienie krwi pępowinowej. Istotny w decyzji o bankowaniu krwi pępowinowej jest fakt, że leczenie komórkami macierzystymi w Polsce jest refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia.

Czy pobranie krwi pępowinowej jest bezpieczne dla matki oraz dziecka?

Pobranie krwi pępowinowej odbywa się już po urodzeniu dziecka oraz przecięciu pępowiny. Procedura pobrania krwi pępowinowej jest więc całkowicie bezpieczna i bezbolesna zarówno dla matki, jak i nowonarodzonego dziecka.

Co z tym odpępnieniem?

W Polsce, zgodnie z obowiązującym Standardem Organizacyjnym Opieki Okołoporodowej z 2019 roku, pępowinę odcina się dopiero po ustaniu jej tętnienia, ale nie wcześniej niż po upływie jednej minuty od urodzenia dziecka. Ta praktyka stosowana jest w polskich szpitalach bez względu na fakt pobierania krwi pępowinowej. Taki czas jest wystarczający, żeby pozyskać krew pępowinową.
Zalecenia WHO mówią o odpępnianiu po 3 minutach ze względu na profilaktykę anemii, lecz problem ten dotyczy krajów trzeciego świata, a nie Polski.

Czy krew pępowinowa wykorzystywana jest tylko do leczenia chorób krwi?

Krew pępowinowa, a także krew obwodowa (po mobilizacji farmakologicznej) oraz szpik kostny są źródłami krwiotwórczych komórek macierzystych, których transplantacja jest standardowym leczeniem ponad 80 ciężkich jednostek chorobowych. Krwiotwórcze komórki macierzyste z powyższych źródeł są także coraz częściej wykorzystywane w leczeniu chorób autoimmunologicznych, w tym neurologicznych (stwardnienie rozsiane, sercowo-naczyniowych, cukrzycy i innych w ramach badań klinicznych oraz jako medyczny eksperyment leczniczy).
Zdaniem naukowców, choroby autoimmunologiczne są najbliższe do wdrożenia jako standardowe wskazanie do przeszczepu krwiotwórczych komórek macierzystych [1]. Cierpi na nie blisko 8% światowej populacji.

Czy prawdopodobieństwo zastosowania krwi pępowinowej jest małe?

Prawdopodobieństwo wykorzystania krwiotworczych komórek macierzystych z krwi pępowinowej do leczenia wynosi 1:100 [2]. Krew pępowinową wykorzystuje się w leczeniu m.in. chorób nowotworowych krwi, które są diagnozowane na świecie co 35 sekund (białaczki, chłoniaki, szpiczaki i inne). Lista chorób leczonych komórkami macierzystymi zbankowanymi podczas porodu uwzględnia na ten moment ponad 80 jednostek i z roku na rok poszerza się dzięki nieustannym badaniom.
Intensywnie rozwija się także medycyna regeneracyjna wykorzystująca komórki macierzyste ze sznura pępowinowego. Obecnie trwają badania nad ich wykorzystaniem w leczeniu zawału mięśnia sercowego, udaru mózgu, dziecięcego porażenia mózgowego, spektrum autyzmu, chorób autoimmunologicznych, reumatycznych, chorób zapalna jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego), cukrzycy czy choroby zwyrodnieniowej stawów.

Czy krew pępowinową można użyć do autologicznego leczenia u dziecka, od którego została pobrana?

Obecnie autologiczne przeszczepienia krwiotwórczych komórek macierzystych (dawca jest biorcą) stanowią 60% wszystkich wykonywanych przeszczepień [3].

Czy ze względu na ilość pobieranej krwi pępowinowej starczy ona tylko do leczenia małego dziecka?

W leczeniu komórkami macierzystymi z krwi pępowinowej ważna jest ilość zawartych w niej komórek macierzystych, a nie jej objętość. Zastosowanie terapeutyczne krwi pępowinowej ma swoje początki w pediatrii i przez pewien czas sądzono, że ze względu na małą objętość krew pępowinowa nadaje się tylko dla osób o masie ciała do 40-50 kg. Jednak już w 1995 roku dokonano pierwszego na świecie przeszczepu krwiotwórczych komórek macierzystych z krwi pępowinowej u dorosłego pacjenta, a od 2008 roku liczba podań krwi pępowinowej u dorosłych przewyższa liczbę podań u dzieci.

Problem małej objętości krwi pępowinowej nie jest już ograniczeniem. W dniu 17 kwietnia 2023 r. Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) zatwierdziła produkt Gamida Cell „Omisirge”. Jest to pierwsze dopuszczenie rynkowe przez FDA namnożonych w laboratorium komórek krwiotwórczych z krwi pępowinowej, a metoda ich namnażania została uznana przez FDA za jeden ze standardów leczenia. Jest to istotna informacja nie tylko dla rodziców, którzy planują bankować lub mają już zabezpieczoną krew pępowinową swoich dzieci. Jest to przełomowa wiadomość przede wszystkich dla pacjentów czekających na leczenie. Bez względu na ilość komórek macierzystych pobranych przy porodzie, w przypadku leczenia będzie możliwość namnożenia komórek i dostosowania ilości do masy pacjenta.

Komórki macierzyste to nowe odkrycie

Termin „ krwiotwórcza komórka macierzysta” został wprowadzony do nauki w 1908 roku. Przeszczepienia krwiotwórczych komórek macierzystych szpiku kostnego przeprowadza się od lat pięćdziesiątych XX. wieku. Rocznie na świecie wykonuje się około 90 000 przeszczepień krwiotwórczych komórek macierzystych, z czego około 45 000 w Europie. Krew pępowinowa jest wykorzystywana jako źródło krwiotwórczych komórek macierzystych od prawie 40 lat.

Czy decydując się na bankowanie krwi pępowinowej, warto pomyśleć o przechowywaniu także sznura pępowinowego?

Krew pępowinowa oraz tkanka sznura pępowinowego zawierają różne populacje komórek macierzystych, które mają odmienne wskazania do zastosowania w leczeniu. Krew pępowinowa jest źródłem krwiotwórczych komórek macierzystych, podobnych do tych, które można znaleźć w szpiku kostnym i krwi obwodowej po zastosowaniu mobilizacji farmakologicznej. Ich przeszczepienie, znane jako przeszczepienie szpiku kostnego, jest standardową metodą leczenia patologii krwi.
Natomiast sznur pępowinowy stanowi źródło mezenchymalnych komórek macierzystych, które posiadają właściwości przeciwzapalne i mogą prowadzić do odbudowy różnych typów tkanki łącznej, takich jak tkanka chrząstki, kości, serca, naczyń krwionośnych czy wątroby. Mezenchymalne komórki macierzyste są czasem stosowane u pacjentów, którzy otrzymali przeszczep krwiotwórczych komórek macierzystych od niespokrewnionego dawcy, w celu leczenia powikłań immunologicznych.
Decydując się na bankowanie materiału biologicznego dziecka podczas porodu, rodzice mają więc możliwość zabezpieczenia dwóch różnych rodzajów komórek macierzystych.

Czy bankowanie krwi pępowinowej to tylko biznes?

Podobnie jak produkcja farmaceutyków, działalność aptek, prywatnych klinik czy gabinetów lekarskich, banki krwi pępowinowej są również niezbędne, aby zapewnić dostęp do szerszych możliwości leczenia. W większości krajów świata działają zarówno publiczne banki krwi pępowinowej, jak i prywatne. Z kolei coraz większa liczba leczonych pacjentów komórkami macierzystymi z krwi pępowinowej jest największym dowodem na to, że pobieranie i przechowywanie krwi pępowinowej to nie biznes, a realna, skuteczna i uznana metoda terapeutyczna na świecie.

Bankowanie krwi pępowinowej jest obecnie ważnym elementem Światowego Rejestru Dawców krwiotwórczych komórek macierzystych.

[1] John A. Snowden, Jan Styczyński, Emilian Snarski, Raffaella Greco, for the European Society for Blood and Marrow Transplantation (EBMT) Autoimmune Diseases Working Party (ADWP). Hematopoietic stem cell transplantation in autoimmune diseases: update from EBMT Autoimmune Diseases Working Party with special reference to Poland. Acta Haematol Pol 2021;52(4):217-224.)

[2] J.J. Nietfield, Biol Blood Marrow Transplant, 2008

[3] www.poltransplant.org.pl/biuletyny.html